ઇતિહાસ

32. ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદના વિકાસના કારણો સમજાવતા, ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં તેના યોગદાન પર પ્રકાશ પાડો.

અભિગમ:

• સ્વદેશી ચળવળ પછી ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદના ઉદય અને 1920 ના દાયકામાં તેના પુનરુત્થાનની ચર્ચા કરો.

• ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં તેના યોગદાનનો ઉલ્લેખ કરો.

જવાબ:

પ્રારંભિક નરમપંથી દ્વારા અપનાવવામાં આવેલા વિરોધ કરતાં ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદે વિરોધની વધુ આત્યંતિક પદ્ધતિઓ અપનાવી રાષ્ટ્રીય ચળવળમાં એક નવો તબક્કો શરૂ કર્યો. રાજનીતિક કાર્યવાહી હેતુ ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદ ની ઉગ્ર પ્રવૃત્તિઓ નો ઉદય 1890 ના દાયકામાં થયો હતો અને 1905 માં સ્વદેશી ચળવળ દરમિયાન (લોર્ડ કર્ઝન દ્વારા બંગાળના વિભાજન પછી) તેણે નક્કર સ્વરૂપ લીધું.

સ્વદેશી ચળવળના અંત પછી,  ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદનો પ્રથમ તબક્કો શરૂ થયો. તેના વિકાસ માટે જવાબદાર પરિબળો નીચે મુજબ છે:

• બ્રિટિશ સરકાર દ્વારા જરૂરી માંગણીઓ પણ સ્વીકારવામાં આવી ન હતી, તેથી  રાજકીય રીતે જાગૃત લોકોમાં વધુ કટ્ટરપંથી લાગણીઓ ઊભી થઈ અને તેમને રાજકીય કાર્યવાહીની વધુ અસરકારક પદ્ધતિઓ શોધવાની ફરજ પડી. 

• ઇથોપિયા દ્વારા ઇટાલીની હાર (1896), બોઅર યુદ્ધ વગેરે , જેવી આંતરરાષ્ટ્રીય ઘટનાઓએ યુરોપિયન અજેયતાની દંતકથાને નબળી પાડે છે.

• સ્વદેશી ચળવળ પછી, ઉગ્રવાદી દળો નેતૃત્વહીન અને વ્યક્તિગત હિંમત અને શસ્ત્રો દ્વારા કાર્યવહી માર્ગ પસંદ કર્યો.

ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદનો બીજો તબક્કો હિન્દુસ્તાન રિપબ્લિકન એસોસિએશન (HRA), યુગાંતર, અનુશીલન અને બાદમાં 'ચિટાગોંગ બળવાખોર જૂથ' જેવા જૂથોની રચના સાથે શરૂ થયો. આ જૂથોની રચનાનું મુખ્ય કારણ અસહકાર ચળવળને અચાનક પાછી ખેંચી લેવાનું હતું કારણ કે તેણે ઘણા લોકોમાં હતાશા પેદા કરી હતી. યુવા રાષ્ટ્રવાદીઓએ એવો ખ્યાલ અપનાવ્યો કે ભારતની સ્વતંત્રતા હિંસક માધ્યમથી જ મેળવી શકાય છે. જોકે ધીમે ધીમે તેમાં સમાજવાદી પ્રભાવ પણ જોવા મળ્યો.

• સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદનું યોગદાન:

• તેણે સ્વતંત્રતા સંગ્રામના નિષ્ક્રિય તબક્કાઓ દરમિયાન આ અંતરને ભર્યું અને બ્રિટિશ સરકાર પર દબાણ કર્યું સાથે સાથે તેણે લોકોને જાગૃત કર્યા.

• ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદે વૈચારિક સ્તરે, પ્રચારના સ્તરે અને કાર્યક્રમના સ્તરે ઘણા નવા વિચારો રજૂ કર્યા.

• આનાથી યુવાનો, ખાસ કરીને વિદ્યાર્થીઓ અને કામ કરતી વસ્તીને આઝાદીની ચળવળમાં ભાગ લેવા માટે આકર્ષ્યા.

• તેમની પ્રવૃત્તિઓએ ઉદારવાદી પક્ષને બ્રિટિશ સરકાર માટે વાટાઘાટો અને સમાધાન માટે વધુ સારા અને માન્ય વિકલ્પ રજૂ કર્યા. 

• ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદે ધાર્મિક જાગૃતિમાંથી પ્રેરણા લીધી હોવા છતાં, ઉગ્રવાદી  રાષ્ટ્રવાદીઓએ ધર્મને રાજકારણ સાથે મેળવા માંગતા ન હતા.

ઉગ્રવાદી રાષ્ટ્રવાદીઓના ઉદય સાથે આવેલા મુખ્ય ફેરફારોમાંનું એક બ્રિટિશ શાસન હેઠળના સુધારાઓ અને સ્વ-શાસનના અમુક સ્વરૂપો પરના સીમીત ભારના સ્થાને  પૂર્ણ સ્વરાજ (સ્વતંત્રતા) ની માંગને અસરકારક રીતે વધારવાનો હતો.