ઇતિહાસ

 20.નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝ ઉત્તમ રાજદ્વારી તથા લશ્કરી કૌશલ્ય ધરાવતા સ્વપ્નદ્રષ્ટા વાસ્તવિકતાવાદી નેતા હતા. રાષ્ટ્રીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં તેમના યોગદાનના સંદર્ભમાં તેની ચર્ચા કરો.

અભિગમ :

• પરિચયમાં, ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામની પ્રકૃતિ અને સુભાષચંદ્ર બોઝ સાથેના તેના સંબંધનું ટૂંકમાં વર્ણન કરો. 

• નેતાજીના અભિગમમાં વાસ્તવિકતા અને દૂરદર્શિતાને રેખાંકિત કરો.

• નેતાજીની ઉત્તમ રાજદ્વારી અને લશ્કરી કુશળતા સમજાવો.

જવાબ :

ભારતીય રાષ્ટ્રીય આંદોલનમાં વિવિધ પદ્ધતિઓ અને અભિગમો જોવા મળે છે પરંતુ સાથેજ સ્વતંત્ર પ્રાપ્તિનો સમાન લક્ષ્ય ધરાવતા મહાન નેતાઓનું તે એક જન આંદોલન પણ હતું. વાસ્તવિકતા, કુટનીતિ અને લશ્કરી પરાક્રમનુ મિશ્રણ એ સુભાષ ચંદ્ર બોઝના નેતૃત્વની ઓળખ હતી. નીચેના ઉદાહરણો પરથી આ સ્પષ્ટ થાય છે:

• વાસ્તવિકતા અને અગમચેતી :

• વર્સેલ્સની સંધિની નિષ્ફળતા પછી તરત જ તેને ભાવિ યુદ્ધની સંભાવનાનો અહેસાસ થયો. આ સંદર્ભમાં તેમનો અભિપ્રાય હતો કે ભારતે ઈંગ્લેન્ડના દુશ્મનો પાસેથી મદદ મેળવીને આ સ્થિતિનો લાભ ઉઠાવવો જોઈએ. 

• તેમણે કામચલાઉ સરકારની રચના કરી અને બ્રિટન સામે યુદ્ધની જાહેરાત કરી. રાજકીય સમાધાન માટે તેમણે કોંગ્રેસનો ત્રિરંગા ધ્વજ અને નવું રાષ્ટ્રગીત અપનાવ્યું.

• વધુ સારું સંગઠન પૂરું પાડવા માટે, તેમણે આઝાદ હિંદ દળ, રાણી ઝાંસી રેજિમેન્ટ, ઈન્ડિયન ઈન્ડિપેન્ડન્સ લીગ, બાલક સેના અને નેશનલ બેંક ઑફ આઝાદ હિંદ (INA) જેવી નવી સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી.

• તેમનો અભિગમ વાસ્તવિક હતો કે આઝાદ હિંદ ફોજની પ્રવૃત્તિઓ બ્રિટિશ સેનાના ભારતીય સૈનિકોને રાજકીય રીતે જાગૃત કરશે. 

• તેમણે બિનસાંપ્રદાયિક ભારતની કલ્પના કરી હતી. આઝાદ હિંદ ફોજમાં ધાર્મિક મતભેદોની ગેરહાજરીથી આ સ્પષ્ટ થાય છે.

• કુટનીતિક અને લશ્કરી કુશળતા :

• તેઓ જર્મની અને તેની લશ્કરી જીતથી પ્રભાવિત હતા. તેઓ જાણતા હતા કે જ્યાં સુધી ભારતની બહારથી સૈન્ય અભિયાન શરૂ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી ભારતને આઝાદ નહીં કરી શકાય.

• તેમની સૈન્ય અને રાજદ્વારી કૌશલ્યથી તેઓ જાપાન પાસેથી મદદ મેળવી શક્યા અને પૂર્વ એશિયામાં રહેતા ભારતીયો સાથે મળીને આઝાદ હિંદ ફોજની રચના કરી. તેના તમામ સંસાધનો, તાલીમ અને આદેશ સંપૂર્ણપણે ભારતીય હતા.

• નેતાજી એક મહાન વક્તા હતા અને તેમણે લોકોની ઉભરતી દેશભક્તિની ભાવનાને આકર્ષિત કરી અને તેમને INA બનાવવા માટે ભરતી કર્યા.

• બોઝે પોતાની પાર્ટી, ફોરવર્ડ બ્લોકની રચના કરી, જે વ્યવહારીક રીતે કોંગ્રેસમાં જ રહી. આ પક્ષે એક સામાન્ય ઉદ્દેશ્ય હાંસલ કરવા માટે ડાબેરી અને જમણેરી જૂથોને સાથે લાવવાનો પ્રયાસ કર્યો.

2018 માં, સુભાષ ચંદ્ર બોઝ દ્વારા ત્રિરંગો લહેરાવવાની 75મી વર્ષગાંઠની ઉજવણીમાં, ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં તેમના યોગદાન અને તેમના વારસાને યાદ કરવામાં આવ્યો હતો.